🎯 MỤC TIÊU
Sau bài này, bạn cần:
-
Hiểu được khái niệm tạng tượng và tạng phủ
-
Trình bày chức năng sinh lý của ngũ tạng – lục phủ
-
Nắm được mối quan hệ giữa các tạng phủ
-
Nêu được vai trò của tinh, thần, khí, huyết, tân dịch
I. 🧠 ĐẠI CƯƠNG
1.1. Định nghĩa
-
Tạng: cơ quan bên trong cơ thể, thiên về tích chứa
-
Phủ: cơ quan thiên về truyền vận, tiêu hóa, bài tiết
-
Tạng tượng: là lý luận chỉ hoạt động sinh lý và biểu hiện bệnh lý của tạng phủ qua các hiện tượng bên ngoài (sắc mặt, giấc ngủ, giọng nói…)
1.2. Ngũ tạng gồm:
-
Tâm – Can – Tỳ – Phế – Thận
1.3. Lục phủ gồm:
-
Đởm – Vị – Tiểu trường – Đại trường – Bàng quang – Tam tiêu
1.4. Quan hệ tạng phủ
-
Theo âm dương, biểu lý (VD: Tâm – Tiểu trường; Can – Đởm…)
-
Theo ngũ hành sinh khắc
II. 💓 CHỨC NĂNG NGŨ TẠNG
| Tạng | Chức năng chính | Mở ra (khai khiếu) | Biểu hiện (vinh nhuận) | Tàng | Tình chí |
|---|---|---|---|---|---|
| Tâm (Hỏa) | Chủ huyết mạch, tàng thần | Lưỡi | Mặt | Thần | Hỷ (vui) |
| Can (Mộc) | Chủ sơ tiết, tàng huyết | Mắt | Móng | Hồn | Nộ (giận) |
| Tỳ (Thổ) | Chủ vận hóa, thống huyết | Miệng | Môi | Ý | Tư (lo nghĩ) |
| Phế (Kim) | Chủ khí, chủ tuyên phát – túc giáng | Mũi | Da, lông | Phách | Ưu (buồn) |
| Thận (Thủy) | Tàng tinh, chủ thủy, chủ cốt, sinh tủy | Tai, nhị âm | Tóc, răng | Chí | Khủng (sợ) |
III. ⚙️ CHỨC NĂNG LỤC PHỦ
| Phủ | Chức năng |
|---|---|
| Đởm | Tàng trữ và bài xuất mật, giúp quyết đoán |
| Vị | Thu nạp và tiêu hóa thức ăn |
| Tiểu trường | Phân biệt thanh trọc |
| Đại trường | Hấp thu nước, bài tiết phân |
| Bàng quang | Tàng chứa và bài xuất nước tiểu |
| Tam tiêu | Thông điều thủy đạo (đường dẫn nước), liên hệ khí hóa toàn thân |
IV. 💠 TINH – KHÍ – THẦN – HUYẾT – TÂN DỊCH
4.1. Tinh
-
Gồm: tiên thiên chi tinh (từ cha mẹ) và hậu thiên chi tinh (từ thức ăn)
-
Tàng trữ ở thận
4.2. Khí
-
Là năng lượng hoạt động sống, gồm:
-
Nguyên khí (gốc), Tông khí (phổi + thức ăn), Vệ khí (bảo vệ), Dinh khí (nuôi cơ thể)
-
4.3. Huyết
-
Sản sinh từ tinh chất của thức ăn
-
Chủ yếu do Tỳ – Can – Tâm quản lý
4.4. Tân dịch
-
Tân: dịch nhẹ, loãng, nuôi bì mao
-
Dịch: dịch đặc, dính, nuôi nội tạng, xương khớp
🔄 TỔNG QUAN MỐI LIÊN HỆ
-
Ngũ tạng là trung tâm sinh lý, tinh thần
-
Lục phủ giúp duy trì hoạt động tiêu hóa, bài tiết
-
Tạng và phủ tương hỗ nhau, phối hợp toàn diện
-
Bệnh lý tạng phủ biểu hiện qua các tượng bên ngoài (mạch, sắc, giọng, thần…)
✅ KẾT LUẬN
-
Học thuyết tạng phủ là nền tảng để hiểu về bệnh sinh, chẩn đoán và điều trị
-
Phép trị YHCT thường bắt đầu từ phân tích hư – thực, hàn – nhiệt, âm – dương của tạng phủ
